Polska, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, zobowiązana jest do wdrożenia w krajowy porządek prawny postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161[1] dla lepszego egzekwowania praw konsumenta (zwanej dalej: „dyrektywą Omnibus” albo „dyrektywą 2019/2161”). Jej postanowienia wpływają na konieczność zrewidowania przepisów prawa konsumenckiego m.in. pod kątem odpowiedniego dostosowania instrumentów ochrony interesów konsumentów zwłaszcza w nowych obszarach, a w szczególności na rynku cyfrowym.
W związku z powyższym, Rządowe Centrum Legislacji udostępniło na swojej stronie internetowej projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw[2]. W dniu 28 listopada 2021 roku minął termin na dokonanie transpozycji dyrektywy 2019/2161 do prawodawstwa krajowego. Obecnie jednak wciąż czekamy na zakończenie polskiego procesu legislacyjnego. Pomimo tego nowe przepisy powinny być stosowane przez przedsiębiorców od 28 maja 2022 r.
Poniżej przedstawione zostały niektóre istotne zmiany jakie przewiduje dyrektywa Omnibus.
Nowy sposób uwidaczniania cen w przypadku zastosowania obniżek
Nowe przepisy przewidują m.in., że w każdym ogłoszeniu o obniżce ceny należy podać wcześniejszą cenę stosowaną przez podmiot gospodarczy przez określony okres przed zastosowaniem obniżki ceny. W projektowanej polskiej ustawie doprecyzowano, że wcześniejsza cena oznacza najniższą cenę stosowaną przez podmiot gospodarczy w okresie, który nie może być krótszy niż 30 dni przed zastosowaniem obniżki ceny. Jednocześnie szczegółowe kwestie związane ze sposobem uwidaczniania informacji o obniżonej cenie oraz wyjątki od ww. obowiązku regulować ma rozporządzenie, które wyda Minister właściwy ds. gospodarki. Powyższe zasady mają obowiązywać nie tylko w zakresie sprzedaży prowadzonej przez sklepy internetowe, ale także punkty sprzedaży detalicznej, a ponadto w reklamach towarów lub usług, w których prezentowana jest cena towaru.
Rozróżnienie pomiędzy „usługą cyfrową” a „treściami cyfrowymi”
Ponadto dyrektywa 2019/2161 wprowadziła także rozróżnienie pomiędzy „usługą cyfrową” a „treścią cyfrową” (odsyłając w tym względzie do treści dyrektywy 2019/770[3]), co jest istotne w aspekcie prawa do odstąpienia od umowy. Bowiem w przypadku umów o dostarczanie usług cyfrowych (jak też w przypadku innych usług) istnieje prawo do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy na podstawie art. 28 pkt 2 ustawy o prawach konsumenta, podczas gdy w przypadku treści cyfrowych niedostarczanych na nośniku materialnym konsumentowi nie przysługuje prawo do odstąpienia od umowy, pod warunkiem, że spełnione zostały przesłanki określone w art. 38 pkt 13 ustawy o prawach konsumenta.
Objęcie przepisami ustawy o prawach konsumenta umów „opłaconych” danymi osobowymi
Kolejną istotną zmianą wprowadzoną dyrektywą Omnibus jest objęcie przepisami ustawy o prawach konsumenta umów „opłaconych” danymi osobowymi (projektowany art. 4[1] a). W rezultacie został zaproponowany również przepis art. 32 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta regulujący skutki odstąpienia od umowy „opłaconej” danymi. Co więcej wskazano, że w odniesieniu do danych osobowych konsumenta, przedsiębiorca wykonuje obowiązki wynikające z rozporządzenia RODO[4], które to reguluje m.in. zasady postępowania z danymi osobowymi w przypadku zakończenia umowy.
Zmiany w obowiązkach informacyjnych wobec konsumenta w zakresie odpowiedzialności przedsiębiorcy za zgodność świadczenia z umową
W projektowanej ustawie postanowiono również ujednolicić terminologię w zakresie obowiązku informacyjnego przedsiębiorcy o przewidzianej przez prawo odpowiedzialności przedsiębiorcy za zgodność świadczenia z umową. Zgodnie bowiem z obecnym stanem prawnym: (1) najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta, o ile informacje te nie wynikają już z okoliczności, w sposób jasny i zrozumiały m.in.: o przewidzianej przez prawo odpowiedzialności przedsiębiorcy za jakość świadczenia (art. 8 pkt 5 ustawy o prawach konsumenta), a także: (2) najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa przedsiębiorca ma obowiązek poinformować konsumenta w sposób jasny i zrozumiały m.in.: o obowiązku przedsiębiorcy dostarczenia rzeczy bez wad (art. 12 ust. 1 pkt 13 ustawy o prawach konsumenta).
Projektowana ustawa natomiast wyżej wskazane sformułowania zastąpiła zwrotem „przewidzianej przez prawo odpowiedzialności przedsiębiorcy za zgodność świadczenia z umową”. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy „świadczenie” jest pojęciem polskiego prawa zobowiązań stanowiącym element definicji zobowiązania zawartej w art. 353 Kodeksu cywilnego. Przez to pojęcie rozumie się każde zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i czyniące zadość interesom wierzyciela, które może polegać zarówno na działaniu jak i zaniechaniu. To zachowanie zatem, w zależności od treści konkretnego zobowiązania, może polegać m.in. na wydaniu rzeczy czy też wykonaniu usługi.
Definicja „internetowej platformy handlowej” oraz „dostawcy internetowej platformy handlowej”
Zgodnie z nowymi przepisami wprowadzona zostanie także definicja ustawowa internetowej platformy handlowej, przez którą należy rozumieć usługę korzystającą z oprogramowania, w tym strony internetowej, części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwanego przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, która umożliwia konsumentom zawieranie umów na odległość z innymi przedsiębiorcami lub konsumentami. Dostawcą internetowej platformy handlowej jest natomiast przedsiębiorca, który umożliwia korzystanie lub obsługuje, lub dostarcza oprogramowanie, stronę internetową, część strony internetowej lub aplikację umożliwiające konsumentom w ramach internetowej platformy handlowej, zawieranie umów na odległość z innymi przedsiębiorcami. Co istotne, jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, bez znaczenia pozostaje czy kwestie techniczne związane z obsługą oprogramowania, z którego korzysta internetowa platform handlowa, są dokonywane przez samego dostawcę czy też wykonywane są w jego imieniu.
W ramach implementacji dyrektywy 2019/2161, w celu zapewnienia większej przejrzystości konsumentom zawierającym umowy w Internecie, w tym korzystającym z internetowych platform handlowych, przewidziano dodanie do ustawy o prawach konsumenta artykułu 12a, który reguluje obowiązki informacyjne dostawcy. Stanowi on, że najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową na odległość dostawca internetowej platformy handlowej ma obowiązek poinformować konsumenta w sposób jasny i zrozumiały oraz odpowiedni do użytego środka porozumiewania się na odległość o:
- ogólnych informacjach, udostępnionych w specjalnej części interfejsu internetowego, która jest bezpośrednio i łatwo dostępna ze strony, na której prezentowane są oferty, dotyczących głównych parametrów decydujących o plasowaniu ofert przedstawionych konsumentowi w wyniku wyszukiwania, o którym mowa w art. 2 pkt 11 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz znaczeniu tych parametrów w porównaniu z innymi parametrami;
- czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe na internetowej platformie handlowej jest przedsiębiorcą, na podstawie oświadczenia tej osoby złożonego dostawcy internetowej platformy handlowej;
[dostawca internetowej platformy handlowej nie musi zatem weryfikować, czy taka osoba jest
w rzeczywistości przedsiębiorcą czy nie – przyp. red.]
- niestosowaniu przepisów dotyczących konsumentów do umowy zawieranej na internetowej platformie handlowej, jeżeli stroną tej umowy, oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe, nie jest przedsiębiorca;
- podziale obowiązków związanych z umową zawieraną przez konsumenta na internetowej platformie handlowej, pomiędzy osobę trzecią oferującą towary, usługi lub treści cyfrowe a dostawcę internetowej platformy handlowej.
Obowiązek informowania o indywidualnym dostosowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji
W swojej działalności przedsiębiorcy mają możliwość indywidualnie dostosowywać cenę swoich ofert np. do konkretnych kategorii konsumentów w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji i profilowanie zachowań konsumentów. Pozwala to przedsiębiorcom m.in. określać siłę nabywczą konsumentów.
W związku z powyższym zdecydowano się na wprowadzenie kolejnej zmiany, która ma na celu zapewnienie konsumentom większej przejrzystości podczas dokonywania zakupów w sieci. Jest nią dodanie w art. 12 ustawy prawach konsumenta nowego obowiązku informacyjnego dla przedsiębiorcy. Zgodnie z nim konsumentom powinna zostać dostarczona jasna informacja, jeżeli zaproponowana im cena została indywidualnie dostosowana na podstawie zautomatyzowanego podejmowania decyzji.
Należy przy tym jednocześnie zwrócić uwagę, że obowiązku tego można upatrywać również w przepisach dotyczących ochrony danych osobowych w zakresie obowiązku informacyjnego administratora (art. 13 ust. 2 lit. f RODO).
Nowe obowiązki informacyjne dot. sposobu komunikacji przedsiębiorcy z konsumentem
Dodatkowo planuje się wprowadzenie zmiany art. 12 ustawy o prawach konsumenta w zakresie sposobu komunikowania się przedsiębiorcy z konsumentem. Mianowicie usunięto wymóg informowania o numerze faksu. Jednocześnie jednak przedsiębiorca będzie zobowiązany poinformować konsumenta o numerze telefonu oraz swoim adresie e-mail. Co więcej, w przypadku gdy dany przedsiębiorca udostępnia inny środek komunikacji, który: (1) gwarantuje zachowanie pisemnej korespondencji pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą, w tym daty i godziny takiej korespondencji; (2) spełnia wymogi trwałego nośnika; (3) umożliwia szybkie i efektywne kontaktowanie się konsumenta z przedsiębiorcą; to wówczas również musi poinformować konsumenta o takim innym środku komunikacji (zgodnie z projektowanym art. 12 ust. 1 pkt 3a).
Na koniec warto zaznaczyć, że ww. zmiany są ważne dla wszystkich podmiotów prowadzących sklepy internetowe. Będą one bowiem zobowiązane do dostosowania do nowych przepisów nie tylko swojej bieżącej praktyki, ale również dokumentów dotyczących sprzedaży i funkcjonowania sklepu (w tym co najważniejsze - regulaminu sprzedaży).
[1] dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta.
[2] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12348651/katalog/12800310#12800310
[3] dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/770 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych; zgodnie z tą dyrektywą: "treści cyfrowe" oznaczają dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej; "usługa cyfrowa" oznacza: a) usługę pozwalającą konsumentowi na wytwarzanie, przetwarzanie i przechowywanie danych lub dostęp do nich w postaci cyfrowej; lub b) usługę pozwalającą na wspólne korzystanie z danych w postaci cyfrowej, które zostały przesłane lub wytworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi, lub inne formy interakcji przy pomocy takich danych; "towary z elementami cyfrowymi" oznaczają materialne rzeczy ruchome, które zawierają w sobie treści cyfrowe lub usługę cyfrową lub są z takimi treściami lub taką usługą wzajemnie połączone w taki sposób, że brak tych treści cyfrowych lub usługi cyfrowej uniemożliwiłby tym towarom wykonywanie ich funkcji.
[4] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).
Zdjęcie: <a href="https://pl.freepik.com/zdjecia/wizytowka">Wizytówka zdjęcie utworzone przez ijeab - pl.freepik.com</a>