W 2018 r. do Trybunału Sprawiedliwości UE (dalej „TSUE”) wpłynęły zapytania dotyczące regulacji prawnych związanych ze stosowaniem tzw. oświadczeń nieswoistych. Tytułem przypomnienia, tzw. oświadczenie nieswoiste należy rozumieć jako ogólne, niespecyficzne odniesienie się do ogólnych, korzystnych skutków wynikających ze stosowania danej żywności dla ogólnego dobrego stanu zdrowia i dla związanego ze zdrowiem dobrego samopoczucia, któremu powinno towarzyszyć oświadczenie zdrowotne znajdujące się w wykazach dopuszczonych do stosowania oświadczeń zdrowotnych. (1)

Wątpliwości powstały na tle sprawy pomiędzy spółkami Schwabe a Queisser Pharma, dotyczącej wprowadzania na rynek suplementu diety Doppelherz aktiv Ginkgo zawierającego między innymi cynk i witaminy z grupy B.

Federalny Trybunał Sprawiedliwości wystąpił do TSUE z dwoma pytaniami prejudycjalnymi. Pierwsze z nich miało na celu sprecyzowanie pojęcia „towarzyszenia” w odniesieniu do ogólnych nieswoistych korzyści zdrowotnych w przypadku, gdy odniesienie znajduje się na froncie opakowania zewnętrznego, natomiast konkretne oświadczenie zdrowotne na tylnej stronie opakowania, przy czym nie ma pomiędzy nimi wyraźnego odniesienia, jak na przykład odsyłacz w postaci gwiazdki, odnoszący się do oświadczenia z tylnej strony opakowania. Drugie pytanie sprowadzało się do ustalenia, czy odniesienia do ogólnych, nieswoistych korzyści muszą być poparte dowodami naukowymi.

TSUE w wyroku z dnia 30 stycznia 2020 r. (2)  stanął na stanowisku, że samo występowanie oświadczeń na przedniej stronie i na odwrocie opakowania, bez umieszczenia wyraźnego odsyłacza wskazującego na związek pomiędzy tymi oświadczeniami np. w postaci gwiazdki, nie spełnia wymogu „towarzyszenia” w rozumieniu art. 10 ust. 3 Rozporządzenia 1924/2006 (3). W odniesieniu do drugiego pytania TSUE stwierdził, że w przypadku, gdy konkretne oświadczenie zdrowotne występuje wraz z ogólnym oświadczeniem zdrowotnym i został spełniony wymóg „towarzyszenia”, wówczas nie jest wymagane dodatkowe uzasadnienie oparte na dowodach naukowych.

TSUE w ramach uzasadnienia swojego stanowiska wskazał, że zgodnie z treścią art. 10 ust. 3 Rozporządzenia 1924/2006 odniesienie do ogólnych, nieswoistych korzyści, jakie przynosi dany składnik odżywczy lub dana żywność dla ogólnego dobrego stanu zdrowia i dla związanego ze zdrowiem dobrego samopoczucia, może być zamieszczone jedynie w przypadku, gdy towarzyszy mu oświadczenie zdrowotne znajdujące się w wykazach zawartych w art. 13 lub 14 tego rozporządzenia. Chodzi więc o oświadczenia zdrowotne funkcjonalne, tj. opisujące lub powołujące się na rolę składnika odżywczego we wzroście, rozwoju i funkcjach organizmu, funkcje psychologiczne czy behawioralne oraz odwołujące się do odchudzania, zmniejszenia poczucia głodu, zwiększenia poczucia sytości lub zmniejszenia ilości energii otrzymywanej z konkretnego sposobu odżywiania się. Mogą być to również oświadczenia o zmniejszeniu ryzyka choroby, tj. oświadczenia stwierdzające, sugerujące, czy dające do zrozumienia , że spożycie danej kategorii żywności, żywności lub jednego z jej składników znacząco zmniejsza czynnik  ryzyka w rozwoju choroby dotykającej ludzi. 

Artykuł 10 ust. 3 Rozporządzenia 1924/2006 wprowadza więc rozróżnienie między dwiema odrębnymi kategoriami oświadczeń zdrowotnych. Z jednej strony wskazuje na konkretne oświadczenia zdrowotne znajdujące się w wykazach zawartych w art. 13 lub 14, natomiast z drugiej strony na „ogólne” oświadczenia zdrowotne, które stanowią odniesienie do ogólnych nieswoistych korzystnych skutków dla zdrowia.

Wymóg „towarzyszenia” określony w art. 10 ust. 3 Rozporządzenia 1924/2006 należy zaś interpretować w ten sposób, ze obejmuje on zarówno wymiar materialny, jak i wizualny. W wymiarze materialnym przez pojęcie „towarzyszenia” należy rozumieć zgodność treści pomiędzy „ogólnym” a konkretnym oświadczeniem zdrowotnym. Oświadczenie sformułowane w sposób „ogólny” powinno zostać sprecyzowane przez konkretne oświadczenie zdrowotne. Natomiast w znaczeniu wizualnym, istotny jest sposób formułowania i przedstawiania oświadczeń zdrowotnych oraz ich umiejscowienie na opakowaniu danego produktu. 

Co więcej, wymóg wizualny powinien być interpretowany pod kątem bezpośredniego dostrzeżenia przez przeciętnego konsumenta związku wizualnego pomiędzy odniesieniem do „ogólnych”, nieswoistych korzystnych skutków dla stanu zdrowia, a konkretnym oświadczeniem zdrowotnym. Wpływa na to przede wszystkim umiejscowienie odniesienia w bliskiej odległości od oświadczenia, a mianowicie oświadczenie zdrowotne, na które zostało udzielone zezwolenie musi zostać umieszczone obok albo po stwierdzeniu odnoszącemu się do „ogólnych” korzyści. Natomiast są sytuacje, gdy konkretne oświadczenie zdrowotne nie może być umieszczone na tej samej stronie opakowania, gdzie znajduje się odniesienie do „ogólnych” nieswoistych korzyści, np. z uwagi na długość takiego oświadczenia. Wówczas w drodze wyjątku wymóg wizualny zostanie spełniony, jeżeli na opakowaniu umieszczony zostanie odsyłacz, np. w formie gwiazdki, który zapewni konsumentowi w zrozumiały sposób zgodność treści w sensie przestrzennym pomiędzy oświadczeniem zdrowotnym a odniesieniem. 

Przypisy:

1. Zgodnie z art. 10 ust. 3 Rozporządzenia 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności, odniesienie do ogólnych, nieswoistych korzyści, jakie przynosi dany składnik odżywczy lub dana żywność dla ogólnego dobrego stanu zdrowia i dla związanego ze zdrowiem dobrego samopoczucia może być zamieszczone jedynie w przypadku, gdy towarzyszy mu oświadczenie zdrowotne znajdujące się w wykazach zawartych w art. 13 lub 14.

2. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (druga izba) z dnia 30 stycznia 2020 r. w sprawie Dr. Willmar Schwabe GmbH & Co.KG przeciwko Queisser Pharma GmbH & Co. KG, C-524/18

3. Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności

Zdjęcie - freepik.com